Vrouwenmishandeling is een groot probleem in Servië. Het Servische mediaconcern B92 hoopt hier met aangrijpende campagnes verandering in te brengen.
Wanneer je de Servische douane op het vliegveld passeert, hangt er een groot prikbord. Tussen alle witte vellen met advertenties over motoren en informatie over de nieuwste eettentjes hangt een zwart papier op het aanplakbord in de aankomsthal. Het toont een vrouw die gevangen zit in een glazen huis. Hoe ze ook tegen het dak probeert te duwen, het huis blijft staan.
Met deze en andere campagnes probeert mediaconcern B92 aandacht te trekken voor de vrouwenmishandeling waar Servië mee kampt. Een op de vier vrouwen komt in haar leven in aanraking met dit fenomeen in allerlei vormen en maten: van slaan tot verkrachting en van kleinering tot moord.
“Veel te veel” volgens Gordan Paunovic. Hij werkt bij het B92 fonds dat de aandacht vraagt voor dit onderwerp. Paunovic noemt cijfers, maar verifiëren is lastig. Databanken zijn lang niet altijd up to date en corruptie is in Servië niet vreemd: volgens onderzoek van de Servische krant Pres geeft een Serviër gemiddeld 15.000 euro aan smeergeld uit in zijn leven. “Daarbij komt dat veel gevallen van huiselijk geweld anders gecategoriseerd worden in de databanken van de politie, bijvoorbeeld onder de noemer Moord.”
Met behulp van het fonds en jarenlange samenwerking tussen verschillende instanties, probeert B92 het proces na de mishandeling gemakkelijker te maken voor zowel de vrouwen als justitie. “Eigenlijk zijn wij een soort lijm,” vertelt Paunovic op het dakterras van dit mediaconcern. “Het fonds werkt samen met justitie, het ministerie van Sociale Zaken, de opvanghuizen en de vrouwen zelf.”
Een van die vrouwen is Jelena. “In februari sloeg ik de deur achter me dicht,” zegt ze met een zucht, “na jarenlange mishandeling door mijn vriend. We hebben een kind samen, voor hem wil ik een betere toekomst hier in Belgrado vinden.” Jelena neemt een trekje van haar sigaret en staart in haar koffie, alsof daar het antwoord ligt op de vraag hoe ze nu verder moet met haar leven. Ze kijkt droevig, maar herpakt zich, veegt een lok van uit haar gezicht en vertelt over alle hulp die ze heeft gekregen in het blijf-van-mijn-lijf-huis waar ze zich momenteel in bevindt. “Psychologen zijn er dag en nacht, de vrouwen hebben enorm veel steun hier aan elkaar en ook instanties van buitenaf hielpen mij met het papierwerk voor een nieuw leven. Maar zelfrespect, dat moet je zelf weer terug vinden.”
Het samenwerken met de verschillende instanties is makkelijker gezegd dan gedaan. Paunovic wijst naar de grote gebouwen die vanaf het dakterras van B92 te zien zijn. “Iedere instantie probeert vooral zijn eigen doel na te streven. De bank wil geld verdienen, de organisatie tegen vrouwenmishandeling wil geld ontvangen. Het is belangrijk dat ze elkaar begrijpen, en daar komen wij om de hoek kijken.”
Met de hulp van het fonds zijn er sinds 2006 al zes opvanghuizen gebouwd in heel Servië en dit aantal zal in de komende jaren oplopen. “Wij proberen projecten te kiezen die langdurig zijn: Toen wij hier zeven jaar geleden mee begonnen was de hulp belangrijk, maar nu is dit nog even urgent. De situatie verbetert, maar er is altijd een nieuw progressiepunt.”
Maar de eerste progressie is er inmiddels geboekt. Er worden meer huizen gebouwd, geld blijft binnenkomen. Ook wordt de hulp die geboden wordt in het huis volgens Paunovic steeds beter. “De vrouwen komen als vogeltjes die uit hun nestje zijn gevallen binnen, maar gaan naar buiten als volleerde vliegers. Wij kunnen ze door ervaring steeds betere psychologische hulp bieden.”
Ook de justitiële kant van het verhaal verbetert langzaam. Politie wordt beter geschoold hoe met dit onderwerp om te gaan en het Ministerie van Sociale Zaken organiseerde in april van dit jaar een bijeenkomst voor verschillende justitiële instanties om betere communicatie te stimuleren. Toch zijn er altijd nog verbeterpunten volgens Paunovic. “Tegenwoordig halen de agenten de slachtoffers vaak uit huis. Wij zouden liever zien dat de geweldpleger uit huis wordt geplaatst en binnen 48 uur veroordeeld.”
Ondanks de progressie zijn er ook tegenslagen. “Gemiddeld worden er zo’n dertig vrouwen per jaar vermoord als gevolg van huiselijk geweld. In 2013 waren er in de eerste twee maanden van dit jaar al 12 sterfgevallen door huiselijk geweld, zo vertelde politie ons tijdens een van de meetings die wij maandelijks met hen hebben. We hebben toen een campagnespotje opgezet, waarvan we niet vermeldden dat het ging om een filmpje van ons.” Het bracht een grote schok onder de kijkers teweeg. “Zij vonden dat de situatie van de vrouw in het filmpje ondragelijk was. Toen uitkwam dat dit een filmpje van ons was, stond het beeld al los van onze campagne op het netvlies gebrand van de kijker.”
Met de campagne wordt niet alleen op vrouwen ingezet. “We proberen iedereen in de stad aan te spreken, omdat werkelijk iedereen met huiselijk geweld te maken kan krijgen.” Ook de TV-zender van B92 wordt ingezet om het onderwerp onder de aandacht te brengen. “We hebben verschillende spotjes laten maken die tussen onze programma’s door te zien zijn. Doordat we een mediaconcern zijn, worden wij gezien als betrouwbaar. Daar maken wij nu gebruik van om aandacht te vragen voor dit onderwerp.”
Buiten de stad, in een wijk waar kinderen op straat spelen en een vrouw haar kleed staat uit te kloppen, staat een huis dat niet opvalt tussen alle andere huizen. Muren, dakpannen, borden; Alles in dit huis is groen. Terwijl buiten de zon volop schijnt, schuifelen er binnen verschillende gedaantes door de donkere ruimten. Het zijn de vrouwen die hier maandenlang in het huis zitten, geïsoleerd van de buitenwereld. Ze zijn schuw, afwachtend en kijken naar de grond wanneer ze iemand passeren.
Vier vrouwen helpen om de beurt 24 uur per dag in het huis om de vrouwen te ondersteunen en van humanitaire hulp te voorzien. Milica is een van de vrouwen. “Het werk is zwaar, vrouwen vertellen keer op keer hun levensverhaal en het ene verhaal is nog moeilijker dan het andere.” Met de hulp van psychologen, een medisch team en humanitaire medewerkers zullen de vrouwen na twee tot zes maanden dit huis verlaten, hopelijk sterker dan voorheen. Milica heeft hier goede hoop in. “Voor sommigen is de weg nog lang, maar ze zullen hun leven weer op moeten bouwen. Dit opvanghuis is een goed begin.”
Jelena mag dit huis inmiddels bijna verlaten. “Ik heb een baantje gevonden bij een restaurant, nu ben ik op zoek naar een appartement.” Ondanks dat haar ex-man een contactverbod heeft en hij niet in een straal van 300 meter bij haar en haar kind mag komen, blijft ze angstig. “Ik heb jarenlang een strijd gevoerd, maar die is nog niet voorbij. Er lopen nu nog verschillende rechtszaken tegen hem, maar wanneer die klootzak die mijn leven zo lang regeerde achter de tralies zit, kan ik met een gerust hart zeggen dat ik de strijd gewonnen heb.”
Twee dagen nadat het interview met Jelena plaatsvond, heeft haar ex-man het opvanghuis gevonden waar zij verbleef en is hier met een mes binnen gedrongen. Jelena en haar zoontje raakte hierbij zwaargewond. Beiden zijn overgebracht naar het ziekenhuis, hun toestand is kritiek. De man is opgepakt.
