Laten we er niet te lang om heen draaien. A Moon Shaped Pool is een bescheiden meesterwerk. Een album boordevol verborgen hints, beeldspraak en aanwijzingen. Voorafgaand aan de albumrelease speelde Radiohead nog verstoppertje. Berichten op twitter- en facebookpagina werden gewist, de eigen site ging blanco. Alsof men met een schone lei wilde beginnen.
Allengs werden stukjes strohalm aangereikt in songs en beelden die meer duiding en context prijsgaven. Burn The Witch refereert zowel aan de film The Wicker Man als aan de Britse animatieserie Trumpton (let op de eerste lettergreep). In beide gevallen handelt het om een kleine, fictieve gemeenschap waarvan de inwoners de schone schijn ophouden. Volgens een van de makers van de bijbehorende video moet het nummer worden gezien als commentaar op de vluchtelingencrisis, die ook in Engeland leidde tot heksenjachtsentiment. Als onderdeel van de albumrelease ontvingen enkele fans via de post ansichtkaarten waarop werd vermeld “we weten waar je woont”, herinnerend aan de retoriek van xenofobe politici.
Burn The Witch geldt binnen de discografie van Radiohead als een song die vaker in een andere vorm is uitgeprobeerd, maar in deze versie voor het eerst het licht ziet. Dat laatste geldt ook het bleke, bijna grauwe gelaat van Thom Yorke. In de deels in Los Angeles opgenomen, door Paul Thomas Anderson geregisseerde video van Daydreaming, zien we de zanger dwalend van de ene locatie door het andere interieur. De enkele keer dat we zijn lippen zien bewegen zingt hij “beyond me beyond you”. Aan het einde worden zijn woorden vervormd tot iets dat naar verluidt lijkt op “every minute, half of my love“.
Desert Island Disk doet met zijn bijna folkachtige benadering denken aan singer-songwriters John Martyn en bij vlagen aan Nick Drake. Ful Stop leunt op de ritmische ‘motorik’ van krautrockbands als Neu!. En ook The Numbers opent als een song van pakweg veertig jaar geleden. Maar wat nog het meest opvalt is de toon van het album. Die is ingetogen, somber zelfs. Alsof bandlid Jonny Greenwood, bekend van zijn muziek voor films van Anderson, de soundtrack heeft geschreven voor Thom Yorke, wiens ruim twintigjarige relatie met vriendin Rachel in 2015 op de klippen liep.
Indicaties dienen zich aan via metaforen. Decks Dark opent met “and in your life there comes a darkness”. De titel is een verbastering van Rick Deckard, hoofdpersonage uit de sciencefictionfilm Blade Runner. In de toekomstige dystopie Los Angeles wordt Deckard verliefd op een vrouwelijke replica, een exacte kopie van een menselijk wezen. Naam? Rachel.
Yorke’s stem is sowieso meer dan ooit prominent, sierlijk zoekend en zwevend in een sfeer van bijna ondraaglijke melancholie waarin strijkers, akoestische gitaar of piano de dienst uitmaken. Tegelijk is de experimenteerdrift van de band overeind gebleven. Verdwenen zijn weliswaar de elektronische ritmes op recente vorige albums, des te vaker dartelen vervormingen, minicollages en audiokunstjes door het geluidsbeeld.
Op dit maanlandschap van Radiohead mag de luisteraar ruim vijftig minuten landen in een ontmoeting tussen digitaal en analoog, tussen herkenning en aftasten. Net zoals op de maan overwegend donkere kraters te zien zijn, overheerst op A Moon Shaped Pool duisternis en de ijdele zoektocht naar hoop en licht. “Selfdefense against the present, the present tense”, zingt Yorke ergens. Afweermiddel tegen een werkelijkheid die alleen maar vragen oproept en nooit antwoorden geeft, waardoor je als vanzelf je eigen waarheid gaat creëren. De waarheid van Radiohead is meer dan voldoende: een meesterlijk artistiek statement.
20 en 21 mei treedt Radiohead op in de Heineken Music Hall, Amsterdam. Beide concerten zijn uitverkocht. 17 juni verschijnt het album op plaat en cd voorzien van artwork door vaste hoesontwerper Stanley Donwood. In september volgt nog een speciale editie op vinyl.
