De PVV verwijst op de spaarzame momenten waarop zij grond wil metselen onder haar programma naar de ‘joods-christelijke waarden’. Met deze opstelling kan ik mij niet aan de indruk onttrekken dat Wilders de islam opzij wil schuiven zonder jodendom en christendom te schaden. In de praktijk lukt hem dat niet helemaal.
Toen bijvoorbeeld het wetsvoorstel aan de orde was om ritueel slachten te verbieden stond de PVV voor een duivels dilemma. Want joden en moslims zijn eensgezind als het gaat om het onnodig kwellen van dieren op basis van een gedateerd godsdienstig voorschrift. En van christenen moeten de dieren het ook al niet hebben als zij als lammeren naar de slacht worden geleid. De PVV koos toen toch maar voor de dieren, wat ook wel moest omdat de enige verworvenheid van PVV-deelname aan een kabinet bestaat uit de dierenpolitie. De voorkeur van de PVV voor ‘joods-christelijk’ is verdacht, onjuist en onnodig. Want niet de islam is het probleem voor de westerse democratische waarden, álle godsdiensten en ideologieën staan daarmee op gespannen voet.
Het is trouwens helemaal niet zo moeilijk om oprecht te zijn en het probleem van de multiculturele samenleving ook meteen proberen op te lossen. Formuleer onze identiteit bijvoorbeeld in termen van ononderhandelbare mensenrechten. Te weten: de vrijheid van godsdienst, gelijkwaardigheid van man en vrouw, ras en seksuele geaardheid, alsmede de vrijheid van meningsuiting. Dát is onze cultuur, niks multi.
Er moeten wel wat kanttekeningen bij worden geplaatst want al te algemeen geformuleerd schuurt het bij niemand. Een kanttekening moet zijn dat de vrijheid van godsdienst inhoudt dat godsdiensten dienen uit te spreken dat dit betekent dat je vrij moet zijn om van godsdienst te veranderen of niet godsdienstig te zijn. Vrijheid van meningsuiting houdt in dat ‘je beledigd of gekwetst voelen’ deze vrijheid niet begrenst.
Maar zodra dit concreet wordt toegespitst lopen godsdiensten niet bepaald voorop. De homorechten bijvoorbeeld, zoals het recht voor homoseksuelen om in het huwelijk te treden, zijn zwaar bevochten op de christenen. Nog altijd wordt er in de protestantse kerk (PKN) onderscheid gemaakt tussen homohuwelijken en heterohuwelijken, en dan loopt de PKN nog aardig voorop in acceptatie viervan. Orthodox gereformeerden op Urk en Schokland krijgen nog altijd de kriebels als iemand uit de kast komt en de Alblasserwaard is zoals hij zijn gasten vertrouwt. Van een joodse zegening van huwelijken heb ik nog nooit gehoord en ook Rome doet er niet aan, hoewel in die kringen onder de geestelijken toch zelden een hetero wordt aangetroffen.
Ook de overige waarden, zoals de gelijkwaardigheid van man en vrouw, zijn pas na een lange strijd tandenknarsend geaccepteerd door (een deel van) de kerken. Intussen zijn er onder moslims spaarzame lichtpuntjes waar het gaat om diezelfde westerse waarden. De waardering voor de fundamenten van onze democratie, loopt door alle godsdiensten, niet- godsdiensten en partijen heen. Wel loopt de islam pijnlijk achter, maar wat wil je als je net uit het Rifgebergte komt?
Aan vrijdenkers, vrije geesten, hebben we de westerse democratie te danken. In Nederland zijn dat iconen als Johan van Oldenbarnevelt, Adriaen Koerbagh, Baruch Spinoza en de gebroeders De Wit. Zij werden geslachtofferd door christenen, Spinoza door de synagoge. Hoezo ‘joods-christelijke wortels?’
Van vrije geestesgesteldheid moeten we het hebben. Wars van ideologisch denken is die te vinden binnen en buiten de godsdiensten. De (heersende) islam is een akelige godsdienst, maar in principe net zo kwalijk als ons christendom vroeger. Zij wil de duistere middeleeuwen herstellen en de vruchten van de Verlichting doven. Maar ook binnen haar gelederen zijn er moedige mensen die in de traditie staan van het bevechten van fundamentele vrijheden, tegen de eigen godsdienst. Zij verdienen alle steun. Om te beginnen met de vaststelling dat godsdiensten alleen deugen als zij zich uitdrukkelijk committeren aan de fundamentele rechten van de mens. Het is aan godsdienstigen om dit uit te spreken.
