De vloek van het gestrekte been: nuance is de speld in de hooiberg

12-12-2016 21:03

Met de groei van social media is het aantal experts in Nederland evenredig toegenomen. Geen controverse ontkomt aan de kundige ontleding door 16,8 miljoen juristen, politici, agenten of bondscoaches, om in de voetbal-beeldspraak te blijven. Mensen hebben een mening en verkondigen die graag. Deze vrijheid en de toenemende gebruikmaking daarvan lijkt echter vaak ten koste te gaan van de nuance: waar verslaggeving en journalistiek vroeger beperkt toegankelijk was en publicatie voorbehouden was aan zij die zich eloquent konden uiten en die deskundigheid boden, staat het tegenwoordig eenieder vrij om zijn mening de ether in te spuwen, een ontwikkeling waar ik overigens groot voorstander van ben.

Experts zijn mensen die zich hebben gespecialiseerd in een bepaald vak en vaak daarbinnen nog in een bepaald vakgebied. Mensen met échte kennis van zaken, zoals juristen, politici, agenten of bondscoaches. De zegen van social media is tevens haar vloek: de vrijheid om ieders mening te verkondigen zonder daar verantwoording over af te hoeven leggen. Helaas is er iets in het reaguren dat men de meest basale spelregels doet vergeten en waardoor men slechts één tactiek kent: erin gaan met het gestrekte been. Discussies worden snoeihard aangegaan en men oordeelt graag zonder enige voorkennis. Meningen worden als feiten gepresenteerd terwijl de argumentatie kant noch wal raakt, terwijl de experts en de mensen met kennis van zaken worden ondergesneeuwd door schreeuwers. De nuance wordt hiermee verdrukt en die ruimte wordt ingenomen door zaken waar ik fel tegen ben: populisme en overdrijven.

Het vrije woord

Het vrije woord is volgens velen het meest dierbare goed in de Westerse samenleving. Hoe vrij dit woord daadwerkelijk is valt nog te bezien maar niemand zal het Wilders-proces ontgaan zijn, waarin het vonnis in eerste aanleg gewezen is. Dit proces, of beter gezegd: de maatschappelijke reactie hierop, irriteerde me dermate dat ik het de moeite vond om dit stuk te schrijven. Het recht om je mening te verkondigen gaat hand in hand met het recht om iets van andermans mening te vinden, een debat is immers de beste wijze om de ander te overtuigen of om tot een compromis te komen. Wanneer de grens van het debat en het vrije woord overschreden wordt laat ik in het midden, daar hebben we immers experts voor en dat is ook niet de reden van mijn schrijven.

Door social media is het makkelijk om mensen persoonlijk het vuur aan de schenen te leggen naar aanleiding van publiekelijk optreden. We zien het bij politici, politie maar dus ook bij rechters en met name dat laatste gaat me natuurlijk aan het hart. De toga is geen fashionstatement maar symboliseert onafhankelijkheid. Zodra de rechter aan zijn vonnis begon (en van tevoren al), regende het kreten als ‘politiek proces’, ‘schande’, ‘PVV-hatend’ en als kers op de taart: de rechters zouden ‘half Nederland’ veroordeeld hebben. Los van het feit dat lang niet de helft van het electoraat PVV stemt zijn er nog legio andere opmerkingen te maken over onder andere het relaas van de partijleider in zijn video. Een lange lijst met wetsartikelen waarin waarborgen als de onafhankelijke rechter geregeld staan opsommen, daar is niemand bij gebaat, maar laat het duidelijk zijn dat de nuance ook hier ver te zoeken is. Betekent dit dat Wilders of zijn partij inherent slecht is? Nee. Door dit te beweren zou ik honderdduizenden individuen over een kam scheren en laat ik nou net tegen dergelijke, ongenuanceerde praktijken aan het betogen zijn.

Symptoombestrijding

Kenmerken van populisme is het inspelen op onderbuikgevoelens van ‘de gewone man’, een afkeer van het partijestablishment en de huidige gang van zaken, het verkondigen van de wil van het volk en vaderlandsliefde. Een populistische vertegenwoordiger is geen oorzaak maar een gevolg: zonder gelijkgestemden zou hij immers niet het platform gekregen hebben om zijn mening te verkondigen, laat staan Kamerzetels behalen. Populisme viert hoogtij door onwetendheid, die niet uit gebrek aan intelligentie voortvloeit maar uit gebrek aan verdieping in de materie. Wie op rechters scheldt omdat een doodrijder een relatief lage straf krijgt, kent de nuance in ‘roekeloosheid’ niet. Wie in eenzelfde geval steevast ‘moordenaar’ roept kent ‘voorbedachte rade’ niet. Natuurlijk kan niet iedereen op ieder gebied een expert zijn maar de rechter zal zijn afweging haarfijn motiveren in zijn uitspraak.

Na meermaals te benadrukken wat niet het doel van mijn schrijven is, wordt het tijd om tot een slot te komen. Natuurlijk kan niemand iets opgelegd worden maar het doel van mijn schrijven is om een algemeen verzoek te doen: ik wil iedereen verzoeken om vóór ergens een oordeel over te vellen, zich in de bepaalde kwestie te verdiepen. Of dat nu het gedrag van de politie is, een rechterlijke uitspraak of een beslissing van de regering. Niet iedereen kan op elk gebied een expert zijn, dus laat de experts hun werk doen. Opdat de vloek opgeheven kan worden, waardoor drogredenen en klakkeloze aannames gestaag van het internet zullen verdwijnen, men weloverwogen debatteert en de onderbuiken gerust kunnen zijn.